Proces budowlany wymaga od nas nie tylko wzmożonego nakładu sił i pieniędzy, ale przede wszystkim ogromnej znajomości zasad obowiązujących na budowie. Na szczęście od tego, w jaki sposób i w jakim zakresie podejmowane są prace budowlane, mamy zatrudnionych odpowiednich specjalistów, którzy nie tylko pilnują terminowego wykonywania robót budowlanych, ale i dbają o to, żeby były one zgodne z przepisami i projektem budowlanym.
Co jednak, kiedy prace budowlane nie idą tak, jak powinny, a wykonawca nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań? Czy w obliczu błędów budowlanych możemy mówić o odpowiedzialności kierownika budowy i jego odszkodowaniu na rzecz inwestora?
Obowiązki kierownika budowy
Obowiązki osoby pełniącej funkcję kierownika budowy określa art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane. Według zapisów artykułu kierownik budowy pełni samodzielną funkcję techniczną w budownictwie i odpowiada za poprawność wykonywanych prac, ponosząc tym samym pełną odpowiedzialność za ludzi znajdujących się na budowie i prawidłowy przebieg budowy. Z tego względu kierownik budowy musi posiadać odpowiednie kwalifikacje, doświadczenie i ubezpieczenie OC.
Zakres obowiązków kierownika budowy określa art. 22 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane. Według ustawy kierownik budowy, który jest jedną z najważniejszych osób biorących udział w procesie budowlanym, musi:
- dokonać przejęcia protokolarnego od inwestora i zabezpieczyć teren budowy i znajdujące się na nim obiekty budowlane, urządzenia techniczne i stałe punkty osnowy geodezyjnej, a także podlegające ochronie elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego
- prowadzić dokumentację budowy
- zapewnić geodezyjne wytyczenie obiektu i zorganizować budowę oraz kierować nią w sposób zgodny z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami techniczno-budowlanymi i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
- koordynować realizację zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie
- koordynować działania, które będą zapewniały przestrzeganie podczas robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach, o których mowa w art. 21a ust. 3, oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
- wprowadzać niezbędne zmiany w informacji, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1b, oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, które wynikają z postępu wykonywanych robót budowlanych
- podejmować działania, które będą uniemożliwiały osobom nieupoważnionym wstęp na budowę
- wstrzymać roboty budowlane w przypadku pojawienia się zagrożenia oraz bezzwłocznie zawiadomić o tym właściwy organ
- zawiadomić inwestora o wpisie do dziennika budowy o wstrzymaniu robót budowlanych z powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem
- realizować zalecenia wpisane do dziennika budowy
- zgłaszać inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru
- przygotowywać dokumentację powykonawczą obiektu budowlanego
- zgłosić obiekt budowlany do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczyć w czynnościach odbioru, zapewnić usunięcie stwierdzonych wad, a także przekazać inwestorowi oświadczenia, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2.
Odpowiedzialność cywilna kierownika budowy
Kierownik budowy jako jedna z najważniejszych osób na budowie ponosi odpowiedzialność cywilną za niedopełnienie swoich obowiązków. Nie jest oczywiście tak, że kierownik odpowiedzialny za prowadzenie prac będzie zawsze winny strat finansowych przez inwestora, ale w przeważającej liczbie przypadków, w których mamy do czynienia z odstępstwem od projektu budowlanego, obciążenie kierownika budowy będzie właściwie jednoznaczne i nietrudne do udowodnienia. Kierownik budowy jest zobligowany do zabezpieczenie terenu budowy, zorganizowania budowy i kierowania nią w sposób zgodny z projektem. Oznacza to, że każde odstępstwo od tej reguły będzie uznane przez rzeczoznawcę budowlanego jako błąd w sztuce budowlanej.
Odpowiedzialność kierownika budowy będzie udowodniona zarówno w przypadku jego osobistego sprzeniewierzenia się zasadom budowlanym, jak i przyzwolenia na odstępstwo od sztuki budowlanej na polecenie inwestora. Nawet jeżeli działania niezgodne z projektem budowlanym lub prawem były zlecone przez osobę zlecającą prace, to kierownik ponosi odpowiedzialność za błędy budowlane, ponieważ bierze udział w procesie budowlanym jako specjalista. Z tego samego powodu kierownik budowy odpowiada za wszystkie osoby znajdujące się na placu budowy i podejmujące prace budowlane.
Odpowiedzialność kierownika budowy za popełnione błędy budowlane, działania wbrew projektowi budowlanemu i poniesienie szkód materialnych przez inwestora w konsekwencji popełnionych błędów musi być udowodnione przez samego inwestora.
Działania kierownika budowy zgodnie z prawem
Podpisując umowę wykonawczą, kierownik budowy poświadcza, że będzie działał zgodnie z prawem, według zatwierdzonego projektu i nie będzie działał na szkodę inwestora. Każde odstępstwo od projektu, nawet to na wyraźną prośbę inwestora, kierownik budowy musi zanotować w dzienniku budowy i wstrzymać wykonywanie prac. Tym samym potwierdza, że nie zgadza się na działania niezgodne z prawem i w chwili spornej nie będzie pociągnięty do odpowiedzialności finansowej za ewentualne szkody. Pamiętajmy jednak, że kierownik budowy ponosi pełną odpowiedzialność za proces budowlany. Jeżeli zatem podczas jego nieobecności popełniono błędy, które nie zostały odnotowane, zmieniono projekt lub dokonano szkody, a kierownik budowy nie wstrzymał prac i nie zareagował odpowiednim wpisem do dziennika budowy, będzie to równoznaczne z nieodpowiednim wykonywaniem umowy przez kierownika. Wówczas będzie on ponosił odpowiedzialność na rzecz inwestora.
Kiedy kierownik budowy będzie winny inwestorowi odszkodowanie?
Zakres odpowiedzialności kierownika budowy nie zawsze jest jednoznaczny. Nie zawsze kierownik budowy musi odpowiadać w pełni za szkody powstałe podczas budowy, czasami jego wina może być tylko cząstkowa i dzielona z innymi uczestnikami procesu budowlanego, np. wykonawcą albo samym inwestorem, który działał na szkodę własnej inwestycji.
Kiedy kierownik budowy nie poniesie odpowiedzialności cywilnej wobec inwestora? Do takiej sytuacji może dojść wówczas, jeżeli powstała szkoda lub błąd budowlany nie wynika z winy kierownika budowy, który na każdym etapie budowy działał zgodnie z prawem. Szkoda inwestora, który poniósł dodatkowe straty finansowe wynikające np. z dobudowania dodatkowego balkonu, musi być udowodniona i wynikać w pełni z winy kierownika budowy. Jeżeli inwestor będzie miał zastrzeżenia co do pracy kierownika budowy i zażąda od niego odszkodowania, będzie musiał udowodnić w sądzie, że podczas prac budowlanych powstała szkoda będąca wynikiem zaniechania kierownika budowy lub jego błędów, w tym nienależytego wykonania zobowiązania określonego umową. Inwestor domagający się odszkodowania musi także wskazać wysokość szkody.
Na kierowniku budowy będzie wówczas ciążył obowiązek dowiedzenia, że nie popełnił błędu wykonawczego i kierowniczego, a niewykonanie zobowiązania nie jest konsekwencją jego błędów. Kierownik budowy musi też udowodnić, że działał zgodnie z prawem i wykonywał zalecenia ujęte w projekcie budowlanym.
Jeżeli kierownik budowy nie udowodni swojej niewinności, będzie zobowiązany do pokrycia kosztów szkód i zadośćuczynienia. Może on być także zobligowany do naprawienia szkody. Odszkodowanie od kierownika budowy może być pokryte z jego prywatnych funduszy, dzielone z ubezpieczycielem lub pochodzić wyłącznie od ubezpieczyciela (każdy kierownik budowy musi posiadać ważne ubezpieczenie OC).